چهل حدیث گهربار درباره کار و همت

حدیث (۱) پیامبر صلى‏ الله ‏علیه‏ و‏ آله :

طَلَبُ الْحَلَالِ فَرِیضَهٌ عَلَى کُلِّ مُسْلِمٍ وَ مُسْلِمَه
کار کردن برای کسب روزی حلال بر هر زن و مرد مسلمان واجب است
جامع الاخبار (شعیری) ص ۱۳۹

حدیث (۲) حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم  :
امْنُنْ عَلَیْنَا بِالنَّشَاطِ وَ أَعِذْنَا مِنَ الْفَشَلِ وَ الْکَسَلِ وَ الْعَجْزِ وَ الْعِلَلِ وَ الضَّرَرِ وَ الضَّجَرِ وَ الْمَلَل
خدایا نعمت سرزندگی و کوشایی را به ما ارزانی دار و از سستی ، تنبلی ، ناتوانی ، بهانه آوری ، زیان ، دل مردگی و ملال ، محفوظمان دار
بحار الانوار (ط – بیروت )‏ ج ۹۱ ، ص ۱۲۵

حدیث (۳) پیامبر صلى‏ الله ‏علیه‏ و‏ آله :
إِنَّ مِنَ الذُّنُوبِ ذُنُوباً لَا یُکَفِّرُهَا صَلَاهٌ وَ لَا صَدَقَهٌ قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَمَا یُکَفِّرُهَا قَالَ الْهُمُومُ فِی طَلَبِ الْمَعِیشَه
بعضی از گناهان به وسیله نماز و صدقه هم آمرزیده نمی شوند. سوال شد یا رسول الله!پس چه چیز موجب آمرزش آن است؟ فرمود : جدیت و تلاش در طلب معیشت
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل ج‏۱۳، ص ۱۳

حدیث (۴) حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم :
الْعِبَادَهُ عَشَرَهُ أَجْزَاءٍ تِسْعَهُ أَجْزَاءٍ فِی طَلَبِ الْحَلَال
عبادت ده جز است که نه جز آن در کار و تلاش برای به دست آوردن روزی حلال است
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل ج‏۱۳، ص ۱۲

حدیث (۵) امام علی علیه السلام  :
الْعَمَلَ الْعَمَلَ ثُمَّ النِّهَایَهَ النِّهَایَهَ وَ الِاسْتِقَامَهَ الِاسْتِقَامَهَ ثُمَّ الصَّبْرَ الصَّبْرَ وَ الْوَرَعَ الْوَرَعَ إِنَّ لَکُمْ نِهَایَهً فَانْتَهُوا إِلَى نِهَایَتِکُم
کار کنید و آن را به پایانش رسانید و در آن پایداری کنید ؛ آن گاه شکیبایی ورزید و پارسا باشید.
نهج البلاغه (للصبحی صالح) ص ۲۵۲

 حدیث (۶) امام علی علیه السلام :
قَلِیلٌ تَدُومُ عَلَیْهِ أَرْجَى مِنْ کَثِیرٍ مَمْلُولٍ مِنْه
کار (خیر) اندک ، که بر آن مداومت ورزی ، از کار بسیار که از آن خسته شوی ، امیدوار کننده تر است.
نهج البلاغه (للصبحی صالح) ص ۵۲۵ ، ح ۲۷۸

حدیث (۷) حضرت علی علیه السلام :
عَلَیْکُمْ بِالْجِدِّ وَ الِاجْتِهَادِ وَ التَّأَهُّبِ وَ الِاسْتِعْدَاد
بر شما باد به تلاش و سخت کوشی و مهیا شدن و آماده شدن
وسایل الشیعه ج ۱ ، ص ۹۲ ، ح ۲۱۷

حدیث (۸) امام علی علیه السلام :
إِذَا هِبْتَ أَمْراً فَقَعْ فِیهِ فَإِنَّ شِدَّهَ تَوَقِّیهِ أَعْظَمُ مِمَّا تَخَافُ مِنْه
هر گاه از کاری ترسیدی ، خود را به کام آن بینداز ، زیرا ترس شدید از آن کار ، دشوارتر و زیان بار تر از اقدان به آن کار است.
نهج البلاغه (صبحی صالح ) ص ۵۰۱ ، ح۱۷۵

حدیث (۹) حضرت علی علیه السلام :
طاعه اللّه سبحانه لا یجوزها الا من بذل الجد و استفرغ الجهد
به طاعت خدای سبحان دست نیابد مگر کسی که تلاش کند و نهایت کوشش خود را به کار گیرد
شرح آقا جمال الدین خوانساری بر غررالحکم ج ۷ ، ص ۲۱۹

حدیث (۱۰) امام علی علیه السلام :
الشَّرَفُ بِالْهِمَمِ الْعَالِیَهِ لَا بِالرِّمَمِ الْبَالِیَه
شرافت به همت های بلند است نه به استخوان های پوسیده
تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص ۴۴۸ ، ح ۱۰۲۷۳

حدیث (۱۱) امیرالمومنان علیه السلام :
اقْصِرْ هِمَّتَکَ عَلَى مَا یَلْزَمُکَ وَ لَا تَخُضْ فِیمَا لَا یَعْنِیک
همت خود را صرف چیزهایی کن که به آن نیاز داری و آنچه به کارت نمی آید پی گیری مکن
تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص ۴۷۷ ، ح ۱۰۹۳۶

 حدیث (۱۲) امام علی علیه السلام :
 الْمَرْءُ بِهِمَّتِهِ لَا بِقُنْیَتِه
ارزش انسان به همت اوست ، نه به ثروت او
تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص ۴۴۷ ، ح ۱۰۲۶۴

حدیث (۱۳) حضرت علی علیه السلام :
 قَدْرُ الرَّجُلِ عَلَى قَدْرِ هِمَّتِه
اندازه هر کس به اندازه همت اوست
نهج البلاغه (صبحی صالح ) ص ۴۷۷ ، ح ۴۷ – تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص ۹۳ ، ح ۱۶۲۷

حدیث (۱۴) امام علی علیه السلام :
الْکَرَمُ نَتِیجَهُ عُلُوِّ الْهِمَّه
کرامت زاییده بلند همتی است
تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص ۳۸۲ ، ح ۸۶۷۸

حدیث (۱۵) امیرالمومنین علی علیه السلام  :
کَفَى بِالْمَرْءِ غَفْلَهً أَنْ یَصْرِفَ هِمَّتَهُ فِیمَا لَا یَعْنِیه‏
از غفلت برای آدمی همین بس که همتش را در آنچه به کارش نمی آید ، صرف کند
تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص ۴۷۷ ، ح ۱۰۹۴۲

حدیث (۱۶) امام علی علیه السلام :
کُنْ بَعِیدَ الْهِمَمِ إِذَا طَلَبْتَ کَرِیمَ الظَّفَرِ إِذَا غَلَبْت
هر گاه در پی چیزی هستی ، بلند همت باش و آن گاه که چیره شدی ، در پیروزی کریم باش
تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص ۴۴۸ ، ح ۱۰۲۷۶

حدیث (۱۷) امیر المومنین علی علیه السلام :
 آفَهُ النُّجْحِ الْکَسَل
آفت موفقیت تنبلی است
تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص ۴۶۳ ، ح ۱۰۶۱۷

حدیث (۱۸) امام علی علیه السلام :
مَنْ دَامَ کَسَلُهُ خَابَ أَمَلُه
کسی که پیوسته تنبلی کند ، در رسیدن به آرزویش ناکام ماند
تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص ۴۶۳ ، ح ۱۰۶۲۷

حدیث (۱۹) امیرالمومنین علی علیه السلام :
 مِنْ سَبَبِ الْحِرْمَانِ التَّوَانِی
یکی از عوامل محرومیت سستی (در کار ) است
تحف العقول ص ۸۰

حدیث (۲۰) امام علی علیه السلام :
ضَادُّوا التَّوَانِیَ بِالْعَزْم
با عزم و اراده به جنگ سستی بروید
تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص ۴۷۶ ، ح ۱۰۹۰۸

 حدیث (۲۱) امام حسن مجتبی علیه السلام :
لَا مُرُوَّهَ لِمَنْ لَا هِمَّهَ لَه
کسی که همت ندارد مروت ندارد
کشف الغمه (ط-القدیمه) ج ۱ ، ص ۵۷۱ – بحار الانوار (ط-بیروت) ج ۷۵ ، ص ۱۱۱

حدیث (۲۲) امام حسن مجتبی علیه السلام :
اتَّقُوا اللَّهَ عِبَادَ اللَّهِ وَ جِدُّوا فِی الطَّلَبِ وَ تُجَاهَ الْهَرَبِ وَ بَادِرُوا الْعَمَلَ قَبْلَ مُقَطَّعَاتِ النَّقِمَاتِ وَ هَاذِمِ اللَّذَّات
ای بندگان خدا ! تقوا پیشه کرده و برای رسیدن به خواسته ها تلاش کنید و از کارهای ناروا بگریزید و قبل از آنکه ناگواری ها به شما روی آورند و نابود کننده لذات (مرگ) فرا رسد ، به کار (های نیک) مبادرت ورزید
تحف العقول ص ۲۳۶ – بحارالانوار( ط – بیروت) ج ۷۵ ، ص ۱۰۹

حدیث (۲۳) امام حسن مجتبی علیه السلام :
و اعمل لدنیاک کأنّک تعیش أبدا و اعمل لآخرتک کأنّک تموت غدا
برای دنیایت چنان کار کن که گویا برای همیشه (در این دنیا) خواهی بود. و برای آخرتت (نیز چنان) سعی و تلاش کن که گویا فردا از این دنیا خواهی رفت
مستدرک الوسایل و مستنبط المسایل ج ۱۲ ، ص ۵۲ ، ح ۱۳۴۸۹ – بحارالانوار(ط – بیروت) ج ۴۴ ، ص ۱۳۹

حدیث (۲۴) امام صادق علیه السلام :
اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ الْهَمِّ وَ الْحَزَنِ وَ الْعَجْزِ وَ الْکَسَل
بار خدایا ، من از غم و اندوه و ناتوانی و تنبلی به تو پناه می برم
من لا یحضره الفقیه ج ۱ ، ص ۳۳۵ ، ح ۹۸۱

حدیث (۲۵) امام محمد باقر علیه السلام :
إِیَّاکَ وَ الْکَسَلَ وَ الضَّجَرَ فَإِنَّهُمَا مِفْتَاحُ کُلِّ شَر
از تنبلی و بی حوصلگی بپرهیز ، زیرا که این دو کلید هر بدی می باشند
تحف العقول ص ۲۹۵

حدیث (۲۶) امام محمد باقر علیه السلام :
 إِنِّی لَأُبْغِضُ الرَّجُلَ أَوْ أُبْغِضُ لِلرَّجُلِ أَنْ یَکُونَ کَسْلَاناً [کَسْلَانَ‏] عَنْ أَمْرِ دُنْیَاهُ وَ مَنْ کَسِلَ عَنْ أَمْرِ دُنْیَاهُ فَهُوَ عَنْ أَمْرِ آخِرَتِهِ أَکْسَلُ
من مردی را که در کار دنیایش تنبل باشد مبغوض میدارم و کسی که در کار دنیا تنبل باشد ، در کار آخرتش تنبل تر است .
کافی (ط-الاسلامیه) ج ۵ ، ص ۸۵ ، ح ۴

حدیث (۲۷) امام محمد باقر علیه السلام :
إِیاکَ وَ الْکَسَلَ وَ الضَّجَرَ فَإِنَّهُمَا یمْنَعَانِکَ مِنْ حَظِّکَ مِنَ الدُّنْیا وَ الْآخِرَه
از تنبلی و بی حوصلگی بپرهیز زیرا که این دو خصلت تو را از بهره دنیا و آخرت باز می دارند.
کافی (ط-الاسلامیه) ج ۵ ، ص ۸۵ ، ح ۲

حدیث (۲۸)امام جعفر صادق علیه السلام :
ترک التجاره ینقص العقل
رها کردن کسب و کار ، عقل را کم می کند
کافی (ط-الاسلامیه) ج ۵ ، ص ۱۴۸ ، ح ۱

 حدیث (۲۹) امام جعفر صادق علیه السلام :
کُلُّ ذِی صِنَاعَهٍ مُضْطَرٌّ إِلَى ثَلَاثِ خِصَالٍ یَجْتَلِبُ بِهَا الْمَکْسَبَ وَ هُوَ أَنْ یَکُونَ حَاذِقاً بِعَمَلِهِ مُؤَدِّیاً لِلْأَمَانَهِ فِیهِ مُسْتَمِیلًا لِمَنِ اسْتَعْمَلَهُ
هر اهل فنی برای موفقیت در کسب و کار خود به سه مطلب نیازمند است : تخصص و باهوشی در فن و حرفه مورد نظر؛ امین باشد و در کار و مال مردم ، امانت و درستی را حفظ کند. با کارفرما و صاحب کار ، خوش برخورد و خوش قلب باشد.
تحف العقول ص ۳۲۲

حدیث (۳۰) امام جعفر صادق علیه السلام :
مَنْ طَلَبَ التِّجَارَهَ اسْتَغْنَى عَنِ النَّاس
هر کس دنبال تجارت رود از مردم بی نیاز می شود.
کافی (ط-الاسلامیه) ج ۵ ، ص ۱۴۸ ، ح ۳

حدیث (۳۱) امام جعفر صادق علیه السلام :
یَا هِشَامُ إِنْ رَأَیْتَ الصَّفَّیْنِ قَدِ الْتَقَیَا فَلَا تَدَعْ طَلَبَ الرِّزْقِ فِی ذَلِکَ الْیَوْم
اگر در خط مقدم جبهه ، درگیری شروع شد ، باز هم کار کردن و طلب روزی را در آن روز ترک نکن .
کافی (ط-الاسلامیه) ج ۵ ، ص ۷۸ ، ح ۷

حدیث (۳۲) امام جعفر صادق علیه السلام :
الْکَادُّ عَلَى عِیَالِهِ کَالْمُجَاهِدِ فِی سَبِیلِ اللَّه
کسی که خود را برای روزی خانواده اش به زحمت می اندازد و کار می کند مانند رزمنده ایست که در راه خدا می جنگد.
کافی (ط-الاسلامیه) ج ۵ ، ص ۸۸ ، ح ۱

حدیث (۳۳) امام جعفر صادق علیه السلام :
 أُوصِیکَ بِتَقْوَى اللَّهِ وَ الْوَرَعِ وَ الِاجْتِهَادِ وَ اعْلَمْ أَنَّهُ لَا یَنْفَعُ اجْتِهَادٌ لَا وَرَعَ فِیه
تو را به تقوای الهی و پارسایی و کوشش سفارش می کنم و بدان که کوششی که در آن پارسایی نباشد ، سودی نمی دهد.
کافی (ط – الاسلامیه) ج ۲ ، ص ۷۶ ، ح ۱

حدیث (۳۴)امام جعفر صادق علیه السلام :
 لَا تَکْسَلُوا فِی طَلَبِ مَعَایِشِکُمْ فَإِنَّ آبَاءَنَا کَانُوا یَرْکُضُونَ فِیهَا وَ یَطْلُبُونَهَا
در طلب روزی و نیازهای زندگی تنبلی نکنید ، چرا که پدران و نیاکان ما به دنبال آن می دویدند و آن را طلب می کردند.
من لا یحضره الفقیه ج ۳ ، ص ۱۵۷ ، ح ۳۵۷۶

حدیث (۳۵) امام جعفر صادق علیه السلام :
لَا تَکْسَلْ عَنْ مَعِیشَتِکَ فَتَکُونَ کَلًّا عَلَى غَیْرِک
در معاش دنیوی خود تنبلی مکن که سربار دیگران باشی.
کافی (ط – الاسلامیه) ج ۵ ، ص ۸۶ ، ح ۹

حدیث (۳۶) امام موسی کاظم علیه السلام :
إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى لَیُبْغِضُ الْعَبْدَ النَّوَّامَ إِنَّ اللَّهَ لَیُبْغِضُ الْعَبْدَ الْفَارِغ
خداوند دشمن بنده ای است که زیاد می خوابد و بیکار است.
وسایل الشیعه ج ۱۷ ، ص ۵۸ ، ح ۲۱۹۷۲

 حدیث (۳۷) امام رضا علیه السلام :
إِنَّ الَّذِی یَطْلُبُ مِنْ فَضْلٍ یَکُفُّ بِهِ عِیَالَهُ أَعْظَمُ أَجْراً مِنَ الْمُجَاهِدِ فِی سَبِیلِ اللَّه
کسی که دنبال روزی می رود تا آبروی خود و خانواده اش را حفظ کند اجر و پاداشش از رزمنده ای که در راه خدا جنگ می کند بیشتر است.
تحف العقول ص ۴۴۵

حدیث (۳۸) امیر المومنین علی علیه السلام :
أَحْسَنُ الشِّیَمِ شَرَفُ الْهِمَم
نیکوترین خصلت ها ارجمندی همت هاست.
تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص ۴۴۸ ، ح ۱۰۲۷۴

حدیث (۳۹) حضرت علی علیه السلام :
مَنْ رَقَى دَرَجَاتِ الْهِمَمِ عَظَّمَتْهُ الْأُمَم
هر که بر نردبان همت ها بالا رود ، ملت ها او را بزرگ دارند.
تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص ۴۴۸ ، ح ۱۰۲۷۰

حدیث (۴۰) امام محمد باقر علیه السلام :
لَا شَرَفَ کَبُعْدِ الْهِمَّه
هیچ شرافتی چون بلند همتی نیست .
تحف العقول ص ۲۸۶ – بحار الانوار (ط –بیروت) ج ۷۵ ، ص ۱۶۵